İki yıla yakın süredir toplumları perişan eden, bıkkınlık veren, yaşamlarını zehir eden, ekonomik çöküntülerini de beraberinde getiren pandemi bitti! Öyle ya, bazı devletler korunma önlemlerini kaldırdılar, toplumlara adeta, “Buyurun; maskelerinizi çıkarın, eskisi gibi yaşamınıza devam edin.” dediler. Bazılarıda; “Aman dikkat, biraz daha dayanın, sabredin. Aldığımız, uzun süredir alışarak uyguladığınız önlemleri devam ettirin, sizlerin sağlığı her şeyin üzerindedir.” dediler. Paradoksun bu kadarı da fazla. Hangisi doğru bu önerilerin? Tabi ki devletlerin, hükümetlerin kendi bakışları, görüşleri toplumların yönetilmeleri, rahat ettirilmeleri, büyük önem arz eder!.. Koruyucu önlemleri kaldıran uygar ve ekonomik güçleri yeterli devletler, bilimsel gerçekleri görerek, bir süre daha koruyucu önlemlerini makul bir şekilde devam ettirme kararı aldılar.
Covid-19, SARS2 pandemisi hakikaten eski şiddetini kaybetti, ölümler eskisi gibi fazla değil. Hasta olanların sayılarında verilen rakamlara göre oldukça düşüş var. Toplumların büyük kısmının aşılanması, hastalık yapan virüsün varyantları ile hastalık yapmaları, hastalığın bulaşma hızında yükselme olmakla birlikte, daha katlanılabilir semptomları ile insanoğlunu aldatsa bile pandemi özelliklerini henüz kaybetmedi.
Rakamlarla Pandeminin Güncel Durumu
Madalyonun diğer yüzüne bakalım. Tüm dünyada hastalık devam ediyor. İngiltere’de mortalite sayısı 6.000 leri buldu. Avrupa’da vaka sayılarında artış var. Memleketimizde de artış var. Ancak resmi rakamlara yansımadığı için gerçek sayıları bilmiyoruz. Sürü bağışıklığına terk edildiğimiz açık. Kayıt dışı her evde COVID / OMICRON / DİĞER varyantlarla hastalığı geçirenlerin sayısı belli değil. Ağır vakalar hastahanelere yönlendiriliyor, diğerleri evlerinde testlerini de yaparak kendilerine tanı koyuyor, tedavilerini yapıyorlar. Mevcut varyantlara yenileri eklendi. Genomik yapılarına göre BA1, BA2.16, BA.3, BA.5, DELTA, OMICRON BA1,-BA2, BA4, BA5 varyantları ile Güney Afrika, Belçika, Almanya, Danimarka, İngiltere’de pandemi devam ediyor. Semptomlar bazı kişilerde hafif oluşsa da, ağır hastalık tabloları, ölümler görülüyor. Erken ve geç postcovid sendromlarının sonuçları yayımlanmaya başladı. Hastalığın hafife alınacak tarafının olmadığı çok açık. Covid enfeksiyonunda ve geçirilmiş covidin bugüne kadar insanda yaptığı, bilmediğimiz hastalık ve tahribatlarını yeni öğreniyoruz. Örnek olarak; etiyolojisi bilinmeyen, kanda Adenovirus, CMV, EBV, HSV, HepatitA, HepatitE etkenlerini tetikleyerek hastalıklarına neden olması. İspanya’da 3 çocukta, İrlanda’da 5 çocukta orijini bilinmeyen ağır hepatit tespit edilmesi. 113 hafif ve orta şiddette Covid geçirenlerin RNA dinamikleri ve semptomlarla korelasyonu on ay süre ile incelenmiş, tanıdan sonraki 1. Haftada: dışkıda RNA pozitifliği %49,2, 4. ayın sonunda orefaringial pozitiflik yok olurken, fekal saçılımın %12,7 devam ettiği, 7. ayda %3,8 inde RNA saçılımı hala devam ettiği, RNA pozitifliğinin Gastrointestinal belirtilerle uygunluğu gösterilmiş. 17 yaş altında kişilerde endokardit, miyokardit görülme sıklığı fazla.
Tam aşılama ve rapellerini yaptırmak çok önemli. OMICRON da tam aşılı olmak viral yüke etkili olmasada RAPEL dozun uygulanması viral yükü azaltıyor. Tam aşılı olmak BioNTec aşısı için iki doz, sonrası RAPEL, bu uygulama güncel duruma, yaş ve sağlık çalışanı olmasına, kişinin özelliklerine göre değişiyor.
Mart 2022 tarihli Covid güncel bağışıklama uygulaması:
SinoVac primer aşı şeması bağışıklama, 0-1-4. aylarda üç doz
BioNTech primer aşı şeması bağışıklama 0.-1. aylarda iki doz
2 doz SinoVac+2 doz BioNTech uygulanmışlarda hatırlatma dozu önerilmez. Veriler ışığında değerlendirilir.
Üç doz BioNTech uygulanmışlarda 65 yaş üstü, immunosupresyon, altta yatan ciddi hastalık, SAĞLIK ÇALIŞANI 5 veya 6. aylarda BioNTech uygulanır. Topluların tam aşılanması pandeminin yok edilmesinde büyük faktör olmakla birlikte diğer koruyucu önlemlerin alınması ihmal edilemez.
Türkiye’de tam aşılama %68 (%62,3+tek aşılama %5,64) olarak bildirilmektedir. Pandeminin yok edilmesinde tek ülkenin aşılamalarını tamamlaması yetmemektedir.
DSÖ 2022 sonbaharında sıçrama yapabilecek pandemi için yani varyantları içeren aşı, (BA2-Beta) hazırlığı yapıyor. Yaptığımız tedavide bazı ilaçların gereksiz, faydasız olduğunu öğrendik (D-vitamini-Aspirin…). Tedavi ve uygulamalardaki değişiklik ve gelişmeleri gelecek yazımda anlatacağım.
SONUÇ: PANDEMİ SONA ERMEMİŞTİR. BULAŞTIRICILIĞI YÜKSEK, SEMPTOMLARI TOLERE EDİLEBİLİR OLARAK DEVAM ETMEKTEDİR. HASTALIK GEÇİRENLER TEKRAR YAKALABİLİRLER. POSTKOVİD SEMPTOMLARI YÖNÜNDEN DİKKATLİ VE TEDBİRLİ OLUNMALIDIR. SONRAKİ MUAYENELER, KONTROLLER İHMAL EDİLMEMELİDİR. EKSİK AŞINIZ VARSA KESİNLİKLE TAMAMLAYINIZ. KİŞİSEL KORUYUCU ÖNLEMLERİ (MASKE, MESAFE, EL VE BEDENSEL HİJYEN) İHMAL ETMEYİNİZ. KALABALIK TOPLULUKLADA BULUNMAMAYA ÇALIŞINIZ. BU ÖNLEMLER SİZİ DİĞER (ÜSY) ENFEKSİYONLARINDAN DA KORUYACAKTIR. AÇIK HAVA VE SPOR YAPARKEN MASKESİZ OLABİLİRSİNİZ. DİKKATLİ OLUNUZ. PANDEMİYİ VE GEÇİRİLEN KUŞKU VE SIKINTILARI GÖZARDI EDEREK, REHAVETE KAPILMAYINIZ.
Sevgi ve Sağlıkla kalın.
Engin SEBER
Hastane Enfeksiyon Komitesi Kurulu Başkanı
Güncel aşı tablosu hakkında bilgi almak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
