Covid-19 (SARS-2) pandemisi ülkemizde ve bütün dünyada yeni varyantları ile ciddiyetini kaybetmeden devam ediyor. Toplumları her yönü ile tehdit ediyor.
DELTA varyantından sonra OMİCRON varyantından geçen yazımda söz etmiştim. Yaklaşık yirmi gün önce yazdığım yazımda Güney Afrika’dan 50 ülkeye yayıldığını ve Türkiye’de daha belirlenmediğini söylesem de bugün bu varyant memleketimiz dahil 150 ülkede görüldü ve hızla yayılma gösteriyor.
OMICRON VARYANTI NEDİR?
Omicron varyantının gen haritası Louisiana, St. New Orleans Eyalet Üniversitesi Mikrobiyoloji, İmmunoloji Bölümü ilgilileri tarafından çıkarılarak özellikleri yayınlandı. Endişe verici yanı, çok çabuk bulaşması, mevcut aşıların bu varyanta %55-80 etkili olabilmesi. Bu varyant aylardır fark edilmeden evrimleşiyor, çok sayıda mutasyona neden olmakla birlikte;, aynı zamanda iki alt tür arasında önemli bir çeşitlilik üretiyor. Sonuç olarak evrim göstererek, benzersiz mutasyona sahip oluyor. Şu anda toplumda dolaşan belirlenmiş, belirlenmemiş hastalık yapan birçok mutasyon, varyant var. Yeri geldikçe bu varyantlardan da söz edeceğim.
Omicron varyantı, delta varyantına göre bir misli bulaş gösterirken, Spike (diken) çıkıntısındaki ayrı bir kertik-yapı nedeni ile aşılardan kaçabiliyor. Aşıda bulunan antikor bu yapıya tutunamıyor. Sonuçta aşı etkisi için uygun yeni aşı imal edilene kadar yüksek antikor desteği ile bu kertiğin-çentiğin doldurulması, özellikle aşı ile var olan, oluşan antikorun azalmasına imkân vermeyerek korunmayı sağlamak. Belirli periyotlarda aşı etkisini hatırlatma dozları ile ayakta tutmak. Son zamanlardaki aşı aralıklarının 6 aydan 3 aya indirilmesinin başlıca nedeni budur. Ayrıca tam aşılamadan sonra %85-90 oluşan antikor düzeyi (immun sistemi sağlıklı) kişiden kişiye farklı olmak üzere 3-8 ay koruma sağlayabiliyor. Son zamanlarda yapılan gözlemlerde, kanıta dayalı olarak hastalığa yakalanma ve mortalite oranı % 75- 90 aşı karşıtı veya başka nedenlerle aşı yapılmamış, yaptırmamış kişilerde görülmektedir.
Covid-19 aşısı uygulama programları, son zamanlarda birçok kişide kafa karışıklığına neden olmakta, bu konuda sorular sorulmakta. DSÖ ve Uzmanlık Dernekleri’ne göre aşı uygulamalarında öneriler:
1–Hiç aşılanmamış kişilerin bir ay ara ile iki doz Biontech olduktan sonra en erken 3 ay sonra 3.doz Biontech aşılarını olmaları önerilir.
2–İki doz Sinovac ve bir doz Biontech aşısı olanların ikinci doz Biontech aşılarını son aşıdan en erken 3 ay sonra olmaları önerilir.
3–İki doz Sinovac ardından iki doz Biontech aşısı (toplam 4 doz aşı) olanların hatırlatma dozunu 6 aydan önce almalarına şimdiki bilgilere göre gerek yoktur. 6. ayda yeni verilere göre değerlendirilmelidir.
4- Hastalık geçirdikten sonra iki doz Biontech aşısı olanların hatırlatma dozunu 6 aydan önce almalarına gerek yoktur. 6. ayda yeni verilere göre değerlendirilmelidir.
5–Hastalık geçirdikten sonra iki doz Sinovac aşısı olanların, hatırlatma dozunu ikinci Sinovac’tan 3 ay sonra (tercihen Biontech ile) olmaları önerilir.
6–Bağışıklık yetmezliği olan kişilerin inaktif aşı yerine mRNA aşıları ile aşılanmaları önerilir. Bu kişiler 1 ay ara ile 3 dozdan (Biontech) oluşan primer aşı şemasını tamamladıktan sonra ek dozların sayısı ve zamanlamasının belirlenmesi için enfeksiyon hastalıkları uzmanlarına başvurması önerilir.
Sonuç olarak, COVİD-19 (SARS-2) pandemisi toplumun hastalığa ve sonuçlarına alışmasına ve hastalığı kanıksamasına rağmen hastalık tüm ciddiyeti ile devam etmektedir. Bazı Avrupa devletleri, aşı uygulamaları yanında 15 günlük kapanma kararları alarak hastalığı önlemede önemli adımlar atmaktadır. Oysa pandemi tüm ülkelerin birlikte alacağı önlemlerle yok edilebilecektir. Görüldüğü gibi virüs boş durmuyor, mutasyonlar ve varyantlarla insanlığa meydan okumaya devam ediyor. Virüse karşı etkili antiviral ilaçlar bulundu. Faz çalışmaları yeni sona eriyor. Sağlıkta esas prensip koruyucu önlemlerin uygulanması ile hiç hasta olmamak.
BAŞTA AŞILANMAK+ MASKE+ MESAFE+ EL VÜCUT HİJYENİNE DİKKAT ETMEK ÖNEMİNİ KORUMAKTADIR. KALABALIK ALANLARDAN, DAR ALANLARDAN UZAK DURULMASI, ODA VE BU ALANLARIN SIK SIK HAVALANDIRILMASINA DİKKAT EDİLMELİDİR.
ÖNCE HASTA OLMAMAK, HASTALANDIKTAN SONRA KULLANACAĞINIZ İLAÇLAR KUŞKUSUZ ÖNEMLİDİR. ANCAK HER HASTALIK İNSAN YAŞAMINDAN ÇOK ŞEYLER GÖTÜRÜR. BİLİNMESİNDE, HATIRLANMASINDA FAYDA VAR.
Dr. Engin SEBER
Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi Başkanı
Covid-19 ile ilgili daha fazla yazıya ulaşmak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
Covid-19 aşılanma oranlarını görmek ve aşı takvimi hakkında daha detaylı bilgiye erişmek için BURAYA tıklayabilirsiniz.
