Hamilelikte Diyabet, Gebelik Zehirlenmesi, İleri Yaş, Kansızlık
Hamilelik öncesi var olan veya hamilelikte ortaya çıkan, annenin ve bebeğin gelişimini olumsuz etkileyen faktörlerle birlikte olan gebeliklere Yüksek Riskli Gebelikler denir. Gebelikte diyabet, gebelik zehirlenmesi, ileri yaş gebelikleri ve gebelikte kansızlık bunların en önde gelenleridir.
Gebelikte Diyabet
Diyabet (Şeker hastalığı); İnsülin hormonunun yokluğu ve yetersizliği sonucu kan şekerinin yükselmesi ile ortaya çıkan metabolik bir hastalıktır. Gebelikte diyabet 2 grupta incelenir. Birinci grup önceden diyabet hastalığı olan gebelerdir. Bu gebelere önceden diyabet tedavisi başlanmış olduğundan tespitleri kolaydır, küçük düzeltmelerle tedavileri sürdürülerek takipleri yapılır ve gebelikte büyük bir sorun yaşanmaz. İkinci grup ise önceden diyabet hastası olmayıp gebelikte bu hastalığın ortaya çıktığı gebelerdir. Hamilelikte ortaya çıkan diyabet tipine Gestasyonel Diyabet adı verilir. Gestasyonel diyabetin tanısının konması, gebeliğin seyri açısından çok önemlidir. Dikkatli takip ve gerekli testlerin yapılması ile kolayca tanı konabilir. Hastalığın farkedilmemesi halinde ise anne ve bebekte çok büyük problemler ortaya çıkabilir. Gestasyonel diyabetin nedeni, hamilelikte plasentadan salgılanan ve HPL (Human Plasental Laktojen) adı verilen hormonun insülinin etkisini azaltması ve hücrelerin insülini kullanmasını engellemesidir. Gestasyonel diyabet, hamileliğin 24-28. haftalarında yapılan OGTT (Oral Glikoz Tolerans Testi) adı verilen basit bir kan testi ile tespit edilir. Bu test gebelerde mutlaka yapılmalıdır. Gestasyonel diyabetli gebelerde rastlanan başlıca sorunlar şunlardır;
- Doğumsal bebek anomali oranları 5-6 kat fazladır.
- Annede hipertansiyon riski artar.
- İri bebek oluşması nedeni ile doğumsal travmalar ve sezeryan oranı artar.
- Doğum sonrası bebeklerde solunum sıkıntıları ve RDS denen bebek akciğer yetersizliği hastalığı sık görülür.
- Bebekte doğum sonrası ani şeker düşmesi (Hipoglisemi) ve artmış sarılık oranları izlenir.
- Anne karnında bebeğin gelişme geriliği ve amniyon mayii artışları sık izlenir.
Gestasyonel gebeliğin tedavisi çoğu zaman sıkı bir diyabet diyeti ile halledilir. Hastayla iyi koopere olunursa sıkı takip ve diyet yeterlidir. Diyetle çözülemeyen vakalarda insülin tedavisine geçilir. İnsülin büyük moleküllü bir hormon olduğundan plasentayı geçemez ve fetusa bir zararı yoktur.
Gebelik Zehirlenmesi (Preeklampsi ve Eklampsi)
Preeklampsi denen gebelik zehirlenmesi, hamilelikte ortaya çıkan ve yüksek kan basıncı (Hipertansiyon), el/ayak ve vücutta şişlik (Ödem) ve idrar tetkikinde protein çıkması (Proteinüri) ile bilinen son derece ciddi bir hastalıktır. Bu bulgulara bir de kasılmalar ve konvülsiyonlar da eklenirse bu tabloya Eklampsi denir ve anne ve bebeğin hayatını tehdit eden çok önemli bir hastalıktır. Anne ve bebek ölümlerinin en sık nedenlerinden biri ağır preeklampsi ve eklampsi hastalığıdır. Gebelik zehirlenmelerinin tanısı için en önemli nokta gebenin tansiyonunun dikkatli bir şekilde sıklıkla ölçülmesidir. Gebenin hızlı kilo alması ise olası bir preeklampsinin ilk habercisidir. Gebenin tansiyonunun 130/90 mmHg.’nin üzerine çıkması gebelikte hipertansiyon olarak kabul edilir ve preeklampsi tanısı ile takip ve tedavi başlar. Hastalık tansiyonun yükseklik derecesine göre hafif,orta ve ağır preeklamsi olarak sınıflandırılır. Gebelik zehirlenmesi için riskli gruplar;
- 18 yaş ve altı gebelikler
- Çoğul gebeliği olanlar
- Şeker hastalığı olan hamileler
- Önceden hipertansiyon hastası olanlar
- Aşırı kilo ile gebeliği başlayanlar sayılabilir.
Hastalığın tedavisinde erken tanı çok önemlidir. Hastalık tespit edildiğinde gebe yakın takibe alınır. Karbonhidrattan ve tuzdan fakir bir diyetle kilo alımı yavaşlatılır, bol su içmesi önerilir. Bu önlemlerle tansiyon düşer ve ödemler kaybolursa, hasta poliklinikte sık takiplerle izlenebilir. Ayrıca evde de tansiyon takibi yaptırılıp çizelge hazırlatılır. Bazı hastalara hipertansion ilaçları (Alfametildopa) ve aspirin tedavisi uygulanabilir. Orta ve ağır preeklampsili hastalar ise mutlaka hastaneye yatırılmalı ve tedavileri orada yapılmalıdır. Hafif preeklampsilerde tansiyon normal seyrederse doğum için ağrıları başlaması beklenebilir. Ağır preeklampsilerde ve kontrol altına alınamayan hipertansiyonlarda ise eklampsi riski ve ani bebek ölümleri riski çok artacağından 34. Haftadan sonra bebeğin akciğer gelişimini hızlandıran ilaç verilerek uygun zamanda doğum planlanmalıdır.
İleri Yaş Gebelikleri
Son yıllarda dünyada ileri yaş gebeliklerinin sayısında önemli bir artış olduğu saptanmıştır. Bunun nedenleri ise kadının eğitiminin artışı, çalışan kadın sayısının yükselmesi, etkili doğum kontrol yöntemlerinin uygulanması ve kısırlık tedavisinde başta tüp bebek olmak üzere kaydedilen gelişmeler olarak sayılabilir. Tıpta ileri yaş gebeliği denince FIGO (Uluslararası Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları Birliği) nin verdiği karar uyarınca 35 yaş ve üzeri yaşlardaki gebelikler kastedilmektedir. Son yıllarda başta ABD olmak üzere birçok ülke ileri yaş gebeliklerini 40 yaş ve üzeri gebelikler olarak kabul etmek eğilimindedir. İleri yaş gebeliklerinde karşılaşılan başlıca problemler şunlardır;
- Bebekte kromozomal anomali riski artar. Başta Down Sendromu olmak üzere bebekte zeka geriliği,kalp ve organ anomalileri daha sık görülür.
- Düşük riski ileri yaş gebelikleri 4 kat artmıştır.
- Dış gebelik riski ileri yaş gebeliklerinde 2-3 kat fazladır. Bunun nedeni ise tubaların döllemiş yumurtanın iletimini sağlayan ritmik hareketlerinin yavaşlamasıdır.
- İleri yaş gebeliklerinde hipertansiyon, diyabet, kalp ve damar hastalıkları, karaciğer ve böbrek hastalıkları daha fazla görüldüğünden bu durum gebeliği yüksek riskli gebelik grubuna sokar.
- Erken doğum riski 4 kat fazladır.
- Plasenta previa (Plasentadan kanama olması) ve Dekolman Plasenta (Plasentanın erken ayrılması) gibi anne ve bebek hayatını tehdit eden durumlar daha sık görülür.
- Rahim ağzının zor açılması, uzamış doğum eylemi ve doğum zorlukları nedeni ile sezeryan oranları 2 kat fazladır.
- Fetüs ve yenidoğanda gelişme gerilikleri, doğum sonrası solunum sıkıntısı görülmesi ve bazı nörolojik sekeller ileri yaş gebeliklerinde daha sık görülür.
- Anne ölümleri ileri yaş gebeliklerinde 4 kat fazladır, bebek ölümleri ise 1.5 kat fazla görülür.
Gebelikte Kansızlık (Anemi)
Kansızlık (anemi), kanda oksijen taşıyan hemoglobin (Hb) adı verilen proteinin normalden düşük olmasına verilen addır. Gebelikte en sık görülen anemi tipi ise Demir Eksikliği Anemisidir. Hamilelikte hemoglobin seviyesinin %11gr/dl ‘nin altında olması demir eksikliği anemisi olarak kabul edilir. Tüm dünyadaki kadınların %40-45 inin anemik olduğu düşünülmektedir. Gebelikte demir eksikliği anemisinin başlıca nedenleri gebelikte vücudun demir ihtiyacının artması ve yetersiz beslenme, tekrarlı doğumlar, enfeksiyon gibi nedenlerle demir depolarının azalmasıdır. Gebelerde bağırsaklarda demir emilimi de yavaşladığından demir depoları geç dolmaktadır. Demir eksikliği anemisinin en önemli belirtisi halsizlik ve yorgunluktur. Ayrıca baş dönmesi, nefes darlığı, kulak çınlaması, saç dökülmesi gibi belirtilere de rastlanabilir. Anemide en sık rastlanan bulgu ise cilt ve mukozalardaki solukluktur. Ayrıca hızlı nabız, dilde kuruluk gibi bulgulara da rastlanır. Demir eksikliği anemisinin gebelik üzerine başlıca olumsuz etkileri;
- Bebekte gelişme bozuklukları
- Erken doğum riskinin artması
- Düşük ağırlıklı doğan bebekler
- Uzamış doğum eylemi
- Artmış sezeryan oranları sayılabilir.
Tedavide hemoglobin seviyeleri yükseltilmeli ve demir depoları doldurulmalıdır. Demird açısından zengin bir diyetin yanı sıra gebelere günde 200mg. elementer demir ilaçları verilmelidir. Hapla veye enjeksiyonla anemi düzeltilemezse gebeye taze kan veya eritrosit süspansionları damar yolu ile verilmelidir.
Hamilelik ile ilgili daha detaylı bilgiye ulaşmak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
Doktorun diyer yazılarını okumak için BURAYA tıklayabilirsiniz.
