Safra kesesi; karaciğerin alt yüzeyinde, ona yapışık 50 ml hacmi olan armut biçiminde bir organdır. Safranın depolanmasını ve konsantre edilmesini sağlar. Karaciğerin ürettiği safra, kanallar yoluyla bu kesede birikerek, yemek sonrası, özellikle yağlı gıdaların sindirimi amacıyla bağırsağa dökülür. Her 10 erişkinden birinde olan safra taşı özellikle 30 yaşından sonra kadınlarda daha sık görülmektedir. 60 yaşından sonra erkeklerin yüzde 10-15’inde kadınların yüzde 30-40’ında safra taşı oluşmaktadır.
Safra Taşı Nedir ve Nasıl Oluşur?
Safra taşı; safra kesesinde ya da safra yollarında safra içeriğinin yoğunlaşmasıyla oluşur.
Safra taşı, genellikle safra kesesinin içinde oluşur fakat safranın bulunduğu her yerde safra taşı oluşabilir. (Karacaiğer içi, karaciğer dışı ana safra yolları, safra kesesi kanalı…)
Erişkinlerin yaklaşık %10 ile %15’inde safra kesesi taşı mevcuttur. Safra kesesi taşları bir kum tanesinden daha küçük ve yüzlerce olabileceği gibi bir golf topu kadar büyüklükte ve tek de olabilir.
Safra kesesi taşlarının birçok sebebi vardır. Safra kesesinin içeriğini boşaltamaması ve safranın orada hareketsiz kalmasıyla safra içeriği yoğunlaşmaya başlar.
Temel Olarak İki Çeşit Safra Kesesi Taşı Vardır
1- Kolesterol taşları
En sık görülen safra taşı çeşididir. Safra kesesi taşlarının neredeyse üçte ikisi kolesterol taşlarıdır. Safra kesesi içinde kolesterol birikmesi nedeniyle oluşmuşlardır. Kolesterol, karaciğer hücrelerinden safra içine salgılanan maddelerden biridir. Safranın içerisine kolesterol salgılanması, karaciğerin vücuttaki fazla kolesterolü uzaklaştırmasına yardım eden önemli bir mekanizmadır.
Safranın kolesterolü taşıması için öncelikle kolesterolün safra içerisinde çözülmesi gereklidir. Kolesterol bir çeşit yağ olması nedeniyle su oranı yüksek olan safrada çözülmez. Kolesterolün safrada çözülebilmesi için karaciğer, safranın içine iki adet deterjan madde salgılar. Bunlar safra asidi ve lesitindir. Bu deterjanlar, tıpkı bulaşık deterjanının yağı çözdüğü gibi kolesterolü safra içerisinde çözer ve safra yollarında taşınmasını sağlar.
Eğer karaciğer salgıladığı safra asidi ve lesitinden daha fazla kolesterol salgılar ise kolesterolün bir kısmı çözülmez. Benzer şekilde eğer karaciğer yeterince safra asidi ve lesitin salgılamazsa da kolesterolün bir kısmı çözülmez. Her iki durumda da çözülmemiş kolesteroller birleşerek kolesterol parçacıklarını ve en sonunda da kolesterol safra taşlarını oluşturur.
Kolesterol taşlarının oluşmasını hızlandıran iki olay daha bu işin içine girer.
- Birincisi aynı yoğunlukta kolesterol, safra asidi ve lesitin düzeyleri olan hastalar içerisinde, daha öncesinde safra taşı oluşmuş hastalarda, safra taşı olmayan hastalara göre çok daha hızlı bir şekilde kolesterol parçacıkları oluşur. Yani kolesterol, safra taşları içerisinde çok daha hızlı bir şekilde parçacıklar oluşturur.
- Kolesterol taşlarının oluşmasını hızlandıran ikinci olay ise safra kesesi hareketlerinin azalmasıdır. Safra kesesinin kasılmaları ve hareketleri azalırsa safra boşalamaz ve safra kesesi içerisinde kalır. Safranın safra kesesi içerisinde normalden daha fazla kalması kolesterol parçacıklarının oluşması için gerekli zamanı sağlamış olur. (Özellikle şeker hastalarında tüm sindirim sisteminde yavaşlama olduğu gibi safra kesesi hareketleri ve safra boşalımı da yavaşlamıştır.)
2- Pigment (bilirubin) taşları
Bu taşlar safrayı oluşturan elementlerden biri olan bilirubinin safra kesesinde birikmesiyle oluşur. Siyah ve kahverengi pigment taşları olarak ayrılabilirler.
- Siyah Pigment Safra Taşları; Kırmızı kan hücrelerinin yıkımının arttığı durumlarda oluşur.
- Kahverengi Pigment Safra Taşları; Bu safra taşları ise daha çok safra akışının yavaşladığı durumlarda oluşur.
Safra kesesi taşları kadınlarda ve 40 yaş üstü insanlarda daha sık görülür. Birçok hastalıkta olduğu gibi safra kesesi taşlarında da ailesel geçiş ve ailesel yatkınlık vardır.
SAFRA KESESİ TAŞLARININ SIK GÖRÜLDÜĞÜ KİŞİLERİN KLASİK 5F BULGUSU!
- Kilolu olmak (FAT)
- Kadın olmak (FEMALE)
- Çok doğum yapmış olmak (FERTILE)
- Açık tenli olmak (FAIR)
- Kırk yaş ve üzeri olmak (FORTY)
Safra Taşı için Kimler Risk Sebepleri?
- HAMİLELİK
- HEMOLİTİK ANEMİLER
- HIZLI KİLO KAYBI
- DAMARDAN BESLENME (Uzun süre)
- GEBELİK ÖNLEYİCİ İLAÇ KULLANANLAR (Özellikle yüksek oranda östrojen hormonu içeren ilaçlar)
- ŞEKER HASTALIĞI
- KARACİĞER SİROZU
- SAFRA YOLLARI ENFEKSİYONLARI
- ORGAN VEYA KEMİK İLİĞİ NAKLİ
- ŞİŞMANLIK (Aşırı yağlı gıdalar tüketenler)
- HORMON TEDAVİSİ ALANLAR
- KAN TRİGLİSERİD ORANI YÜKSEK OLANLAR
- İNCE VE KALIN BAĞIRSAK İLTİHAPLARI
- KOLESTEROL DÜŞÜRÜCÜ İLAÇ KULLANANLAR
- KADINLARDA MENOPOZ SÜRECİNDE HORMON TEDAVİSİ GÖRENLER
- GELİŞMİŞ ÜLKE VE TOPLUMLAR (Aşırı beslenme nedeniyle)
Safra Kesesi Taşları Tedavi Yöntemleri
Safra kesesi taşlarının tedavisi cerrahidir. Yani safra kesesinin ameliyat ile alınmasıdır.
Cerrahi yöntem iki şekilde yapılmaktadır:
- Laparoskopik (Kapalı) Yöntem
- Klasik (Açık) Yöntem
Doktorumuzun Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan bu makalesine BURAYA tıklayarak da ulaşabilirsiniz.
